Zawartość

• Gdzie jest Mezopotamia?
• Cywilizacja mezopotamska
• Starożytna Mezopotamia
• Gilgamesz
• Sargon And The Akkadians
• Gutianie
• Ur-Namma
• Babilończycy
• Hetyci
• Asyryjczycy
• Sargon II
• Nabuchodonozor
• Imperium Perskie
• Mezopotamscy bogowie
• Sztuka mezopotamska
• Źródła

Mezopotamia to region południowo-zachodniej Azji w systemie rzecznym Tygrys i Eufrat, który skorzystał z klimatu i położenia geograficznego tego regionu, aby gościć początki ludzkiej cywilizacji. Jego historia naznaczona jest wieloma ważnymi wynalazkami, które zmieniły świat, w tym koncepcją czasu, matematyki, koła, łodzi, map i pisania. Mezopotamia jest również definiowana przez zmieniające się szeregi organów rządzących z różnych obszarów i miast, które przejęły kontrolę przez tysiące lat.

Gdzie jest Mezopotamia?

Mezopotamia znajduje się w regionie znanym obecnie jako Bliski Wschód, który obejmuje części południowo-zachodniej Azji i ląduje wokół wschodniego Morza Śródziemnego. Jest częścią Żyznego Półksiężyca, obszaru znanego również jako „Kolebka cywilizacji” z powodu szeregu innowacji, które pojawiły się we wczesnych społeczeństwach tego regionu, które należą do jednych z pierwszych znanych cywilizacji ludzkich na ziemi.

Słowo „mezopotamia” powstało ze starożytnych słów „mezo”, co oznacza pomiędzy lub w środku, i „potamos”, co oznacza rzekę. Położone w żyznych dolinach między rzekami Tygrys i Eufrat, region ten jest obecnie domem dla współczesnego Iraku, Kuwejtu, Turcji i Syrii.

Cywilizacja mezopotamska

Ludzie po raz pierwszy osiedlili się w Mezopotamii w erze paleolitu. Do 14 000 lat p.n.e. mieszkańcy regionu mieszkali w małych osadach z okrągłymi domami.

Pięć tysięcy lat później domy te utworzyły społeczności rolnicze po udomowieniu zwierząt i rozwoju rolnictwa, w szczególności technikach nawadniania, które wykorzystywały bliskość rzek Tygrys i Eufrat.

Postęp rolniczy był dziełem dominującej kultury Ubaid, która pochłonęła wcześniej kulturę Halaf.

Starożytna Mezopotamia

Te rozproszone społeczności agrarne powstały w północnej części starożytnego regionu Mezopotamii i rozprzestrzeniły się na południe, rozwijając się przez kilka tysięcy lat, aż do powstania tego, co współcześni ludzie uznaliby za miasta, uważane za dzieło Sumerów.

Uruk był pierwszym z tych miast, którego historia sięga około 3200 roku p.n.e. Była to metropolia z cegły mułowej, zbudowana na bogactwach pochodzących z handlu i podbojów, z udziałem sztuki publicznej, gigantycznych kolumn i świątyń. W szczytowym okresie mieszkało w nim około 50 000 mieszkańców.

Sumerowie są również odpowiedzialni za najwcześniejszą formę języka pisanego, pismo klinowe, za pomocą której prowadzili szczegółowe księgi.

W 3000 roku p.n.e. Mezopotamia była pod silną kontrolą ludu sumeryjskiego. Sumer zawierał kilka zdecentralizowanych państw-miast: Eridu, Nippur, Lagash, Uruk, Kish i Ur.

Pierwszy król zjednoczonego Sumeru jest rejestrowany jako Etana z Kish. Nie wiadomo, czy Etana naprawdę istniała, ponieważ on i wielu władców wymienionych na Sumerian King List, która została opracowana około 2100 roku p.n.e. są również przedstawione w mitologii sumeryjskiej.

Po Etanie nastąpił Meskiaggasher, król miasta-państwa Uruk. Wojownik imieniem Lugalbanda przejął kontrolę około 2750 r.p.n.e.

Gilgamesz

Gilgamesz, legendarny temat Epopeja Gilgamesza, mówi się, że jest synem Lugalbandy. Uważa się, że Gilgamesz urodził się w Uruk około 2700 r.p.n.e.

The Epopeja Gilgamesza jest uważany za najwcześniejsze wielkie dzieło literackie i inspirację do niektórych opowiadań w Biblii. W epickim wierszu Gilgamesz wyrusza na przygodę z przyjacielem do lasu cedrowego, krainy bogów w mitologii mezopotamskiej. Kiedy jego przyjaciel zostaje zabity, Gilgamesz wyrusza na poszukiwanie tajemnicy życia wiecznego, znajdując: „Życia, którego szukasz, nigdy nie znajdziesz. Gdy bowiem bogowie stworzyli człowieka, pozwalają mu na śmierć i życie wstrzymane we własnych rękach ”.

Król Lugalzagesi był ostatnim królem Sumeru, poległym w Sargonie z Akadu, ludu semickiego, w 2334 r.p.n.e. Przez krótki czas byli sojusznikami, razem podbijając miasto Kish, ale armia akadyjska Lugalzagesiego była ostatecznie lojalna wobec Sargona.

Sargon And The Akkadians

Imperium Akadyjskie istniało w latach 2234-2154 p.n.e. pod przywództwem Sargona Wielkiego. Uznano to za pierwsze na świecie multikulturowe imperium z rządem centralnym.

Niewiele wiadomo o pochodzeniu Sargona, ale legendy dają mu podobne pochodzenie do biblijnej historii Mojżesza. W pewnym momencie był oficerem, który pracował dla króla Kisza, a Akkadia było miastem, które sam Sargon założył. Kiedy miasto Uruk zaatakowało Kish, Sargon zabrał Kisha z Uruk i zachęcił do kontynuowania podboju.

Sargon rozszerzył swoje imperium za pomocą środków wojskowych, podbijając Sumer i przenosząc się do dzisiejszej Syrii. Pod rządami Sargona handel poza granicami Mezopotamii wzrósł, a architektura stała się bardziej wyrafinowana, a zwłaszcza pojawienie się zigguratów, płaskich budynków o kształcie piramidy i stopni.

Gutianie

Ostatni król imperium akadyjskiego, Shar-kali-sharri, zmarł w 2193 roku p.n.e., a Mezopotamia przeżyła stulecie niepokojów, a różne grupy walczyły o kontrolę.

Wśród tych grup byli Gutianie, barbarzyńcy z Gór Zagros. Reguła Gutiana jest uważana za nieuporządkowaną, która spowodowała poważne pogorszenie się perspektyw imperium.

Ur-Namma

W 2100 r.p.n.e. miasto Ur próbowało ustanowić dynastię dla nowego imperium. Władca Ur-Namma, król miasta Ur, przywrócił Sumerom kontrolę po tym, jak Utu-hengal, przywódca miasta Uruk, pokonał Gutian.

Pod Ur-Namma pojawił się pierwszy kodeks prawa w zapisanej historii, Kodeks Ur-Nammu. Ur-Namma został zaatakowany zarówno przez Elamitów, jak i Amorytów i pokonany w 2019 roku p.n.e.

Babilończycy

Wybierając Babilon jako stolicę, Amoryci przejęli kontrolę i ustanowili Babilonię.

Królowie byli uważani za bóstwa, a najbardziej znanym z nich był Hammurabi, który rządził w 1792-1750 p.n.e. Hammurabi pracował nad rozszerzeniem imperium, a Babilończycy niemal nieustannie toczyli wojnę.

Najsłynniejszym wkładem Hammurabiego jest jego lista praw, lepiej znana jako Kodeks Hammurabiego, opracowana około 1772 roku p.n.e.

Innowacja Hammurabiego polegała nie tylko na zapisaniu przepisów, które każdy powinien zobaczyć, ale na upewnieniu się, że wszyscy w całym imperium przestrzegają tych samych kodeksów prawnych i że gubernatorzy w różnych obszarach nie uchwalają własnych. Lista ustaw zawierała również zalecane kary, aby każdy obywatel miał prawo do tej samej sprawiedliwości.

W 1750 r.p.n.e. Elamici podbili miasto Ur. Podbój ten wraz z kontrolą Amorytów oznaczał koniec kultury sumeryjskiej.

Hetyci

Hetyci skupieni wokół Anatolii i Syrii podbili Babilończyków około 1595 roku p.n.e.

Hutnictwo było znaczącym wkładem Hetytów, pozwalając na bardziej wyrafinowane uzbrojenie, które doprowadziło ich do dalszego rozszerzenia imperium. Ich próby utrzymania technologii dla siebie ostatecznie nie powiodły się, a inne imperia stały się dla nich odpowiednikiem.

Hetyci wycofali się wkrótce po zwolnieniu Babilonu, a Kassici przejęli kontrolę nad miastem. Pochodzący z gór na wschód od Mezopotamii, w okresie rządów przybyli imigranci z Indii i Europy, a podróże przyspieszyły dzięki użyciu koni z rydwanami i wozami.

Kasjanie porzucili własną kulturę po kilku pokoleniach dominacji, pozwalając się pochłonąć cywilizacji babilońskiej.

Asyryjczycy

Imperium Asyryjskie pod wodzą Ashura-uballita I powstało około 1365 roku p.n.e. na obszarach między ziemiami kontrolowanymi przez Hetytów i Kasitów.

Około 1220 r.p.n.e. król Tukulti-Ninurta I starał się rządzić całą Mezopotamią i zajął Babilon. Imperium Asyryjskie kontynuowało ekspansję przez następne dwa stulecia, przenosząc się do współczesnej Palestyny ​​i Syrii.

Pod rządami Ashurnasirpala II w 884 roku p.n.e. imperium stworzyło nową stolicę, Nimrud, zbudowaną z łupów podboju i brutalności, które sprawiły, że Ashurnasirpal II był znienawidzoną postacią.

Jego syn Shalmaneser spędził większość swojego panowania na walce z sojuszem między Syrią, Babilonem i Egiptem i podbojem Izraela. Jeden z jego synów zbuntował się przeciwko niemu, a Shalmaneser wysłał innego syna, Shamshi-Adada, aby o niego walczył. Trzy lata później rządził Shamshi-Adad.

Sargon II

Nowa dynastia rozpoczęła się w 722 r.p.n.e. kiedy Sargon II przejął władzę. Wzorując się na Sargonie Wielkim, podzielił imperium na prowincje i utrzymał pokój.

Jego zguba nastąpiła, gdy Chaldejczycy próbowali najechać, a Sargon II szukał z nimi sojuszu. Chaldejczycy zawarli oddzielny sojusz z Elamitami i razem zawarli Babilonię.

Sargon II przegrał z Chaldejczykami, ale przeniósł się na atak na Syrię oraz części Egiptu i Strefy Gazy, wyruszając na podbój, zanim ostatecznie zginął w bitwie przeciwko Cimmerianom z Rosji.

Wnuk Sargona II, Esarhaddon, rządził w latach 681–669 p.n.e. i rozpoczął niszczycielską kampanię podboju przez Etiopię, Palestynę i Egipt, niszcząc miasta, które szalał po ich grabieży. Esarhaddon starał się rządzić swoim rozszerzonym imperium. Jako paranoiczny przywódca, podejrzewał wielu na swoim sądzie o spiskowanie przeciwko niemu i kazał ich zabić.

Jego syn Ashurbanipal jest uważany za ostatniego wielkiego władcę imperium asyryjskiego. Rządząc w latach 669–627 p.n.e., stanął w obliczu buntu w Egipcie, tracąc terytorium oraz swojego brata, króla Babilonii, którego pokonał. Ashurbanipal jest najlepiej pamiętany z tego, że stworzył pierwszą bibliotekę Mezopotamii w dzisiejszym Niniwie w Iraku. Jest to najstarsza znana biblioteka na świecie, sprzed Biblioteki Aleksandryjskiej o kilkaset lat.

Nabuchodonozor

W 626 r.p.n.e. tron został przejęty przez babilońskiego urzędnika publicznego Nabopolassara, który zapoczątkował panowanie dynastii semickiej z Chaldei. W 616 roku p.n.e. Nabopolassar próbował przejąć Asyrię, ale się nie udało.

Jego syn Nabuchodonozor panował nad imperium babilońskim po inwazji w 614 roku p.n.e. autorstwa króla Cyaxaresa z mediów, który pchnął Asyryjczyków dalej.

Nabuchodonozor jest znany ze swojej ozdobnej architektury, zwłaszcza Wiszących Ogrodów Babilonu, Mury Babilonu i Bramy Isztar. Pod jego rządami kobiety i mężczyźni mieli równe prawa.

Nabuchodonozor jest także odpowiedzialny za podbój Jerozolimy, który zniszczył w 586 r.p.n.e., biorąc jego mieszkańców w niewolę. Z powodu tej akcji pojawia się w Starym Testamencie.

Imperium Perskie

Perski cesarz Cyrus II przejął władzę za panowania Nabonidusa w 539 r.p.n.e. Nabonidus był tak niepopularnym królem, że mezopotamczycy nie powstali, aby go bronić podczas inwazji.

Uważa się, że kultura babilońska zakończyła się pod panowaniem perskim, po powolnym spadku wykorzystania w pismach klinowych i innych cechach kulturowych.

Zanim Aleksander Wielki podbił imperium perskie w 331 r.p.n.e., większość wielkich miast Mezopotamii już nie istniała, a kultura została już dawno opanowana. Ostatecznie region został zajęty przez Rzymian w 116 r. N.e., a wreszcie arabskich muzułmanów w 651 r. N.e.

Mezopotamscy bogowie

Religia mezopotamska była politeistyczna, a wyznawcy czcili kilku głównych bogów i tysiące pomniejszych bogów. Trzej główni bogowie to Ea (sumeryjski: Enki), bóg mądrości i magii, Anu (sumeryjski: An), bóg nieba i Enlil (Ellil), bóg ziemi, burz i rolnictwa oraz kontroler losów. Ea jest twórcą i obrońcą ludzkości zarówno w Eposie o Gilgameszu, jak i historii Wielkiej Powodzi. W drugiej historii Ea stworzyła ludzi z gliny, ale bóg Enlil próbował zniszczyć ludzkość, tworząc powódź. Ea kazał ludziom zbudować arkę, a ludzkość została oszczędzona. Jeśli ta historia brzmi znajomo, powinna; fundamentalne mezopotamskie historie religijne o Ogrodzie Eden, Wielkiej Powodzi i Stworzeniu Wieży Babel trafiły do ​​Biblii, a religia mezopotamska wpłynęła zarówno na chrześcijaństwo, jak i islam.

Każde miasto Mezopotamii miało własnego boga-patrona lub boginię, a większość tego, co wiemy o nich, została przekazana przez gliniane tablice opisujące mezopotamskie wierzenia i praktyki religijne. Malowana płytka z terakoty z 1775 r.p.n.e.podaje przykład wyrafinowania sztuki babilońskiej, przedstawiając boginię Isztar lub jej siostrę Ereshkigal w towarzystwie nocnych stworzeń.

Sztuka mezopotamska

Tworząc sztukę przed cywilizacją w Mezopotamii, innowacje obejmują tworzenie sztuki na większą skalę, często w obliczu ich wspaniałej i złożonej architektury, i często przy użyciu metaloplastyki.

Jeden z najwcześniejszych przykładów metaloplastyki w sztuce pochodzi z południowej Mezopotamii, srebrnej statuetki klęczącego byka z 3000 r.p.n.e. Wcześniej malowana ceramika i wapień były najczęstszymi formami sztuki.

Kolejne dzieło na bazie metalu, koza stojąca na tylnych łapach i opierająca się na gałęziach drzewa, ze złotem i miedzią oraz innymi materiałami, została znaleziona w Wielkiej Jamy Śmierci w Ur i pochodzi z 2500 r.p.n.e.

Sztuka mezopotamska często przedstawiała swoich władców i chwały ich życia. Utworzono również około 2500 r.p.n.e. w Ur jest zawiłym standardem Ur, skorupą i wapienną strukturą, która zawiera wczesny przykład złożonej narracji obrazkowej, przedstawiającej historię wojny i pokoju.

W 2230 roku p.n.e. król Akkadyjski Naram-Sin był przedmiotem skomplikowanej pracy w wapieniu, która przedstawia zwycięstwo wojskowe w górach Zagros i przedstawia Naram-Sin jako boską.

Do najbardziej dynamicznych form sztuki mezopotamskiej należą płaskorzeźby królów asyryjskich w ich pałacach, zwłaszcza z czasów panowania Ashurbanipala około 635 roku p.n.e. Jedna ze słynnych ulg w jego pałacu w Nimrud pokazuje, jak prowadzi armię do bitwy w towarzystwie skrzydlatego boga Assura.

Ashurbanipal pojawia się także w wielu płaskorzeźbach przedstawiających jego częste polowania na lwy. Imponujący wizerunek lwa przedstawia także Bramę Isztar w 585 r.p.n.e. za panowania Nabuchodonozora II i wykonano z glazurowanych cegieł.

Sztuka mezopotamska powróciła do publicznej wiadomości w XXI wieku, kiedy muzea w Iraku zostały splądrowane podczas konfliktów. Zaginęło wiele elementów, w tym 4300-letnia brązowa maska ​​króla Akadyjczyków, biżuteria Ur, solidna złota harfa sumeryjska, 80 000 tabliczek klinowych i wiele innych niezastąpionych przedmiotów.

Źródła

Babilon: Mezopotamia i narodziny cywilizacji. Paul Kriwaczek.
Starożytna Mezopotamia. Leo Oppenheim.
Ancient Mesopotamia: This History, Our History. University of Chicago.
Mezopotamia 8000-2019 p.n.e. Muzeum Sztuki Metropolitan.
30 000 lat sztuki. Redaktorzy w Phaidon.
Starożytni mezopotamscy bogowie i boginie. UPenn.edu.